Γράφει ο Γιώργης Καλομοίρης*
Αν ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στον Ψηλορείτη, την Ίδα της αρχαιότητας, ήταν ένας κυνηγός - τροφοσυλλέκτης, πιθανότητα ο δεύτερος να έγινε ο βοσκός που όρισε με την απόφαση του τη ζωή σε ένα βουνό το οποίο ακόμα τρέφεται με τους μύθους, την ιστορία και τις παραδόσεις του.
Στον κατάφυτο και ιερό τόπο της Ίδας, η οποία πήρε το όνομα της πίσω στη μακρινή Προϊστορία λόγω της δασωμένης και γεμάτης πηγές επιφάνειας της, στέκεται ο βοσκός του Ψηλορείτη, ο διαχρονικά σταθερότερος ανθρώπινος παράγοντας του βρίσκεται σε συνεχή διαλεκτική σχέση με το βουνό.
Αυτός ο ενεργός διάλογος ανάμεσα στον άνθρωπο του βουνού και το ορεινό περιβάλλον, έβαλε τις βάσεις που διαμόρφωσαν την κουλτούρα των ποιμενικών κοινοτήτων του Ψηλορείτη, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως έμπνευση στη θεματική του παρόντος ερευνητικού προγράμματος με τίτλο IDAology – Το ποιμενικό βίωμα στις κοινότητες της Ίδας (Γεωπάρκο Ψηλορείτη) ως εμπειρία επαυξημένης πραγματικότητας και ψηφιακό αποθετήριο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του βουνού».
Ο βοσκός του Ψηλορείτη είναι ο φορέας που μέσα από την αδιάλειπτη παρουσία του μεταφέρει ως μια σκυτάλη εμπειριών, ένα κράμα από παραδόσεις και έθιμα, άγραφους θεσμούς και νόμους, τεχνικές και τεχνουργίες που λειτουργούν ως αλληλένδετα στοιχεία δημιουργίας ενός ιδιότυπου μικρόκοσμου.
Η αρχή στην αναζήτηση ερμηνείας της Βοσκικής έγινε με την πρωτοβουλία του Δήμου Ανωγείων το 2017 και την πολιτιστική μελέτη της Androidus Project Tank για τον κόσμο του βοσκού και τα εθιμικά του γνωρίσματα με την προσπάθεια καταγραφής του ως στοιχείο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Ψηλορείτη. Η παραπάνω διαδικασία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη δίνοντας όμως τα απαραίτητα εφόδια δόμησης μιας νέας πρότασης έρευνας, διάχυσης και ψηφιακής καταγραφής μέσα από τη σύμπραξη επιστημονικής μεθοδολογίας, τεχνολογιών αιχμής, πολιτιστικής διαμεσολάβησης και τοπικού παράγοντα.
Η δυναμική της έρευνας και της συλλογής στοιχείων που συνθέτουν την ουσία της βοσκικής, ως το συνδυασμό κτηνοτροφικής δραστηριότητας και κουλτούρας που συνέβαλε στη διαμόρφωση, δικτύωση και διάδραση των κοινοτήτων που περιβάλλουν τον Ψηλορείτη, μας οδήγησε στη δημιουργία του διεπιστημονικού - ερευνητικού προγράμματος (IDAology).
Το πρόγραμμα εμπλέκει με τον πλέον άμεσο τρόπο συνεργασίας τους βοσκούς του Ψηλορείτη, με τους ερευνητές τόσο των Τεχνολογικών, όσο και των Κοινωνικών- Ανθρωπιστικών επιστημών.
Η κοινοπραξία ανάμεσα στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, του τμήματος Οπτικής Ανθρωπολογίας του Κέντρου Ερευνών και Μελετών του Πανεπιστημίου Κρήτης και της Εταιρείας Πολιτιστικής διαχείρισης Androidus Project Tank, αλληλοσυμπληρώνει τα στοιχεία επιστημονικής μεθοδικότητας, τεχνολογικής καινοτομίας, πολιτιστικής διαμεσολάβησης και αλληλεπίδρασης με τον τοπικό πληθυσμό.
Ανάμεσα στους τρεις φορείς οικοδομείται μια συνεργασία η οποία, μέσα στους τρέχοντες 30 μήνες, θα έχει στόχο, με κυρίαρχα εργαλεία την ερευνητική και ψηφιακή τεκμηρίωση, να αναπτύξει:
1) Ένα ενεργό σύστημα αποθετηρίου γνώσης που θα λειτουργεί ως συλλέκτης δεδομένων για τον κόσμο του βοσκού και τη βοσκική ως κουλτούρα και κτηνοτροφική δραστηριότητα απευθυνόμενο στο ψηφιακό χρήστη, τον αυριανό ερευνητή και τη διαπολιτισμική έρευνα.
2) Μια ψηφιακή βιωματική εμπειρία η οποία θα επιτευχθεί με καινοτόμες τεχνολογίες εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, εισάγοντας τον χρήστη είτε μεμονωμένα, είτε σε μικρές ομάδες στον «φυσικό» χώρο και χρόνο δράσης της ζωή του βοσκού. Μέσα από αυτή τη βιωματική εμπειρία ο χρήστης θα περιηγηθεί κινούμενος ψηφιακά από το πετρώδες περιβάλλον της Βόρειας κορυφογραμμής μέχρι το δασώδες της Νότιας του Ψηλορείτη.
3) Ένα βιβλίο επαυξημένης πραγματικότητας που θα αποτυπώνει στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, λαϊκής παράδοσης και μυθιστορίας που συνθέτουν την κοινωνία των βοσκών του Ψηλορείτη μέσα από την προσέγγιση της δημόσιας ιστορίας και ειδική στόχευση τους μαθητές.
Στη μεταβατική περίοδο που διανύουμε τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία ψηφιακού πολιτισμού δίνουν τη δυνατότητα για μια δια-δραστική καταγραφή στοιχείων που από τη ζωντανή πραγματικότητα περνάνε σταδιακά στη σφαίρα της συλλογικής μνήμης.
Μετά τους περιηγητές, τους τοπικούς λαογράφους, τους αρχαιολόγους και ιστοριοδίφες της περιοχής, ο κόσμος των βοσκών του Ψηλορείτη εισέρχεται δυναμικά στο πεδίο της έρευνας σε συνεργασία με τον ίδιο τον βοσκό που συνεχίζει να ζει και να δραστηριοποιείται στους βοσκότοπους αναπτύσσοντας έτσι τις κοινότητες της Ίδας.
Σ’ ένα διαρκές σταυροδρόμι αλλαγών και μετατοπίσεων θεμελιώνεται μια νέα εποχή αντιμέτωπη με σύγχρονες προκλήσεις όπου η παγκόσμια κοινότητα μέσω της επιστήμης, στρέφεται και επιστρέφει ξανά προς την τοπική σε μια προσπάθεια να διατηρήσει τις οικουμενικές προεκτάσεις (glocalism), που αναδεικνύουν τη διαφορετικότητα ως μοναδικότητα, τη σύνθεση ως αυθεντικότητα και την ανάδειξη ως τροφοδότηση της πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα τα πολιτισμικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη φυσιογνωμία ενός τόπου, όταν ανασύρονται από τη συλλογική μνήμη και μπαίνουν στο μικροσκόπιο της επιστημονικής μελέτης και το πεδίο των σύγχρονων τεχνολογιών, ξετυλίγουν το μίτο διερεύνησης των διαπολιτισμικών ανταλλαγών ωθώντας μας ταυτόχρονα να περιηγηθούμε ψηφιακά στο λαβύρινθο του χωροχρόνου.
*Ο Γιώργης Α. Καλομοίρης είναι Επιστημονικός Υπεύθυνος του IDAology Project, Πρόεδρος της Androidus Project Tank, υποψήφιος διδάκτορας Πολιτιστικού Σχεδιασμού σε ζητήματα Πολιτιστικής Δημοκρατίας
Η ιστορία του ψηλότερου βουνού της Κρήτης είναι σίγουρα γραμμένη στα μνημεία, τα τοπωνύμια, τις ιστορικές πηγές και το φυσικό περιβάλλον που απλώνεται από την κορφή ως τους πρόποδες και από το οροπέδιο της Νίδας μέχρι τις πηγές και τα βάραθρα του ορεινού μας όγκου.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑCopyright © 2019 - 2024. Androidus Project Tank. Created & Hosted by WEBMAN