Η σημερινή μέρα (29.7.2022) συμβολικά επισφραγίζει το κλείσιμο ενός δημιουργικού κύκλου με πρώτα εφόδια την αγάπη και την πίστη στη ζωντανή πολιτιστική κληρονομιά και συλλογική μνήμη που αναβλύζει ο τόπο μας και ουσιαστικά πολεμοφόδια την αναγκαιότητα για τεκμηρίωση, τις οριζόντιες συνέργειες και τις ουσιαστικές συμμαχίες ανάμεσα στο πεδίο, την έρευνα , τα γραμμένα και άγραφα που μας δίνει ως τροφή για σκέψη ο Ψηλορείτης και οι άνθρωποι του.
Ο κύκλός της βοσκικής για μας :
α) Ξεκίνησε το 2018 σχεδόν απ το ίδιο μέρος ,συγκεκριμένα απ’ το Δημαρχείο Ανωγείων.
β) Ανοίχτηκε και περικύκλωσε σταδιακά το ορεινό πεδίο, την τοπική κοινωνία , τους δήμους , τους ανθρώπους τους και τις ερευνητικές, ακαδημαϊκές κοινότητες της χώρας μας.
γ) Καταφέρε τέλος μια πλήρη περιστροφή ώστε να κατατεθεί ως Εθνικά αναγνωρισμένο αποτέλεσμα στο πεδίο , τους τόπους απ’ το οποίους τροφοδοτήθηκε , άντλησε δεδομένα και δημιουργήθηκε σα μια συγκροτημένη πλέον πρόταση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της χώρας μας.
Απ' το γραφείο αρχικά του Δημάρχου Ανωγείων με τον Αντώνη Νταγιαντά και τη Μαρίνα Γεροντή, συνοδοιπόρους του πολιτιστικού μας φορέα και τον τέως Δήμαρχο Ανωγείων κ. Μανώλη Καλλέργη και στη συνέχεια με τον νυν Δήμαρχο Σωκράτη Κεφαλογιάννη βάλαμε κάτω ως στοχοπροσήλωση να δημιουργήσουμε μια πρόταση που θα εξέφραζε τη δικτύωση , τον σύνδεσμο ανάμεσα στις ορεινές κοινότητες του Ψηλορείτη (το Κοινό των κοινοτήτων) μέσα από την ιστορία , την κοινωνική και οικονομική δομή και την κοινή πολιτιστική μας κληρονομιά.
Δημιουργήσαμε μια πρόταση με στόχο να ξαναβρούμε το αόρατο νήμα που δένει διαχρονικά τους τόπους μας, τους ανθρώπους και την κουλτούρα που συνεχίζει να γεννά και αναγεννά ως άλλος Κρηταγενης θεός ο ίδιος Ψηλορείτης στο φυσικό και πολιτισμικό του περιβάλλον.
Από την Ίδα της Αρχαιότητας στον σημερινό Ψηλορείτη, στοιχεία τα οποία αναγνωρίζουν, προσδιορίζουν , και αξιοποιούν οι τοπικές μας κοινότητες ως κώδικες, εθιμικές πρακτικές και παραδόσεις, άγραφους θεσμούς και δραστηριότητες ποιμενικής και καθημερινής ζωής, επιχειρήσαμε να τα ξανα ανιχνεύουμε και να τα αντλήσουμε τόσο μέσα από τους λίγους και ιδιαίτερα σημαντικούς που έγραψαν όσο και μέσα από τους περισσότερους και εξισου πολύτιμους που τα εζησαν ως πρωταγωνιστές στον κόσμο του βοσκού. Για μας ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί με τα σύγχρονα μέσα και την τεχνογνωσία που προσφέρει η μεθοδολογία της προφορικής ιστορίας, να γίνει ο εναλλακτικός συγγραφέας , η ομιλούσα πρωτογενής πηγή της εποχής του.
Στόχος μας άλλωστε ήταν απ τη πρώτη στιγμή να αντιληφθούμε και όσο μπορούμε να συνθέσουμε στοιχεία απ΄όσους έζησαν, όσους έγραψαν και όσους έδρασαν στους τόπους και για τους τόπους μας αφήνοντας ζωντανή παρακαταθήκη για τους επόμενους.
Η ομάδας μας, με τον Αντώνη τον Νταγιαντά, τη Μαρίνα τη Γεροντή , τον Δημήτρη Καλλέργη, τον Μπάμπη τον Σκουλά , τον Θάνο Κώτση , τη Μαρία Φασουλά , την Κατερίνα Καλομοίρη, την επιστημονική συνεισφορά του καθηγητή Κοινωικής Ανθρωπολογίας κ. Άρη Τσαντηρόπουλου. τη συνέργεια και καθοδήγηση του τμήματος Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και των επιστημονικών επιτροπών που συγκροτήθηκαν, εστιάσαμε και συγκοτήσαμε ως αναγνωρισμένο πολιτιστικό πλέον στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς: Η βοσκική και τον κόσμο του βοσκού του Ψηλορείτη.
Κρατήσαμε και υποστηρίξαμε τη βοσκική ως όρο προερχόμενο από τους ίδιους τους βοσκούς/ σημερινούς κτηνοτρόφους της περιοχής γιατί μόνο έτσι προσδιορίζεται ένα ευρύ πλαίσιο αποτελούμενο από στοιχεία αυτοοργάνωσης και εθιμικού δικαίου, τελετουργίες και “τροπάρια” (συγκεκριμένες φράσεις και επιτελέσεις), τεχνικές και πρακτικές, οι οποίες έχουν διαμορφώσει διαχρονικά ένα σύνολο πολιτισμικών δεδομένων που συν-δημιουργούν τον κόσμο του βοσκού και τη ζωή του σημερινού κτηνοτρόφου. (Συλλογικό , Η Βοσκική και ο Κόσμος του Βοσκού του Ψηλορείτη, Προταση για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά , Μάρτιος 2022)
Η ποιμενική ζωή στο Ψηλορείτη, αποτελεί το συνδυασμό στοιχείων που συνθέτουν τόσο την κτηνοτροφική δραστηριότητα, όσο και την κουλτούρα που αναπτύσσεται στις ποιμενικές κοινότητες και έχει διαχρονικά καθοριστική επίδραση στο σύστημα αξιών, στην οικονομική δομή, την κοινωνική οργάνωση, τη συνοχή καθώς και τον πολιτισμικό χαρακτήρα των ορεινών και ημιορεινών κοινοτήτων της Ίδης.
Στον τόπο μας οι διαφορετικές εκφάνσεις του πολιτισμού έχουν στηρίξει ένα σύνθετο πλαίσιο ιστοριών, η αρχή των οποίων επιβεβαιώνεται στο ίδιο το χώμα , τη γη και τα τοπωνύμια του Ψηλορείτη.
Έχει ιδιαίτερη σημασία τα χώματα στα οποία, ζούμε, δουλέψαμε και δουλεύουμε να μας υπενθυμίζουν πως η κληρονομιά και η γη μας συνδυαστικά μπορούν να καλλιεργήσουν την τροφή για μελλοντικές κατακτήσεις και αξιοποίηση σε μια εποχή που οι ιστορίες, το πνευματικό κεφάλαιο και τα μεγάλα δεδομένα είναι στυλοβάτες στη νέα οικονομία που αναδύεται.
Μιλώντας για χώματα έχει σημασία να αναφερθώ στις σημαντικές ανασκαφές που διεξάγονται από τη Φιλιόρημο στις Γωνιές μέχρι το Μοναστηράκι Αμαρίου και από τη Ζώμινθο στα Ανώγεια μέχρι την Ελεύθερνα στο Ρεθυμνο , όπου αποτυπώνεται η διαρκής ανθρώπινη παρουσία, η οποία όσο χάνεται στο χρόνο και την ύλη άλλο τόσο βρίσκεται μέσα στις παραδόσεις, την κουλτούρα, την άυλη πολιτιστική κληρονομιά που αποπνέει ακόμα και η καθημερινότητα μας.
Και είναι σημαντικό να μπορέσουμε να βιώσουμε ως κτήμα μας έξω από λογικές συρματοπλέγματος, φοβίας και ισόβιας ιδιοκτησίας αυτή τη χρονική συνέχεια την οποία ο βοσκός του Ψηλορείτη συμβολίζει ως ο διαχρονικότερος ανθρώπινος παράγοντας από καταβολης οργανωμένου πολιτισμού στο βουνό και τις ρίζες της Ίδας. (Η Πολιτιστική δικτύωση του Ψηλορείτη ,2021)
Σε διαφορετικές πολιτισμικές περιόδους και σε όλες τις ιστορικές συνθήκες ο βοσκός ήταν πάντα εκεί , είναι πάντα εκεί, όχι ως μια κατά συνθήκη παρουσία αλλά ως μια σχεδόν αυθύπαρκτη υπόσταση , ως γέννημα και θρέμμα του τόπου του, του τόπου μας.
Ο Ψηλορείτης άλλωστε ή Ίδα που σημαίνει κατάφυτος δασωμένος τόπος- παραμένει μέχρι σήμερα ιερός, οικουμενικός και με κοινές ρίζες για όλους μας.
Σ' αυτές τις ρίζες κρύβεται η μαγεία του και η αίσθηση της αντίστασης του, είτε ως κρυψώνα ενός επαναστάτη θεού είτε ως καταφύγιο Χαϊνηδων , ανταρτών και κατατρεγμένων.
H ιστορία του άλλωστε γραμμένη και άγραφη μεταφέρεται ακόμα μέσα από βοσκούς ως μια πανάρχαια παράδοση σκυτάλης γενιά με τη γενιά.
Αυτήν την καταγραφή είναι πια ώρα να συνεχίσουμε ώστε να βρούμε τα σπαράγματα εκείνα που θα μπορούσαν να συνδέουν τον όρκο του ζωοκλεφτη Ερμή στον πατέρα του Διά με του όρκους των βοσκών στον Άη Γιώργη και στην επίκληση ΝΗΖΑ στο Δισκούρι.
Η παραπάνω προσπάθεια αποτυπώνεται στο εθνογραφικό ντοκιμαντέρ που θα παρακολουθήσουμε αμέσως με τίτλο ΝΗΖΑ , ο όρκος και το εθιμικό δίκαιο των βοσκών του Ψηλορείτη.
Μια προσπάθεια που προβάλλεται σε καιρούς που η κρίση εμπιστοσύνης στην ίδια τη ρίζα του δικαίου έχει διαρραγεί σημαντικά με την απόσταση ανάμεσα σε ανθρώπους και θεσμούς να κινδυνεύει να μείνει αγεφύρωτη ως δαμόκλειος σπάθη στη βάση του ίδιου του πολιτισμού.
Σήμερα ο βοσκός, ο άνθρωπος του Ψηλορείτη, ο πολίτης των κοινοτήτων που περιβάλλουμε το βουνό είναι ταυτόχρονα κληρονόμος και κληροδότης του κόσμου που έχει δημιουργήσει έχοντας ευθύνη και δικαίωμα στην κατεύθυνση που θα του δώσει. Το δικαίωμα όμως που ερμηνέυεται και διεκδικείται ως η σιαμαία όψη της ευθύνης.
Και μιλώντας για ευθύνες. Μέσα από τη συγκεκριμένη πρόταση , κατανοήσαμε ότι είναι η ώρα να συνυφάνουμε τη βοσκική με την πολιτιστική κληρονομιά ως προοπτική για το ίδιο μας το μέλλον βασισμένη στα δικά μας χέρια, μυαλά, συνέργειες και δράσεις σε αλληλεπίδραση του τοπικού με το παγκόσμιο.
Για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να υπάρξει εθνικής κλίμακας επένδυση σε μια νέα γενιά δημιουργών που επενδύει εαυτούς, καταρτίσεις, και εργασιακή προοπτική στους τόπους της- ανοίγοντας παράλληλα νέους δρόμους στην κοινωνική και δημιουργική οικονομία.
Μετά από μια δωδεκαετία καθήλωσης, κρίσης και μέτρων πολλές φορές στραγγαλισμού του μεσαίου μεγέθους επιχειρείν ίσως να ήρθε η ώρα για τη μεγάλη ρεβάνς του παραγωγικού μοντέλου.
Μια ρεβάν ως επαναφορά όμως με όρους και χαρακτηριστικά παραγωγής ,συνεργασίας και επενδυτικών πρωτοβουλιών που θα δώσουν σύγχρονα εργαλεία ανθεκτικότητας, αναπτυξιακής στρατηγικής και στήριξης σε επίπεδο βάσης με ορίζοντα σταδιακής μεγέθυνσης και παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Μέσα σε καιρούς αλληλεξάρτησης, ταχύτητας και πολυπλοκότητας είναι ώρα πια να κερδηθεί μερίδιοστηριξης από αυτή τη δημιουργική τάξη ανθρώπων που παρέμειναν στη χώρα , σήκωσαν και σηκώνουν το βάρος ευθύνης ώστε να επωμιστούν τις συνέπειες της προοπτικής μιας χώρας που ξαναστέκεται στα πόδια της μετά την πανδημία. (Η ώρα της ρεβάνς του παραγωγικού μοντέλου και ανάδειξης μιας νέας τάξης δημιουργών, 2022)
Κ. Υπουργέ χαιρόμαστε που από υποθέσεις εργασίας αρχίζουμε να περνάμε στον οδικό χάρτη για ένα νέο παραγωγικό και κοινωνικοοικονομικό μοντέλο νέων προοπτικών μέσα από την υγιή , καινοτόμο επιχειρηματικότητα, η οποία αναπτύσσει τοπικές δράσεις συνδυάζοντας τον πρωτογενή με τον τριτογενή τομέα αναδεικνύοντας παράλληλα τη διαδικασία παραγωγης ως συμμετοχική πολιτιστική εμπειρία.
Η σχολή υφαντικής που μόλις αναγγείλατε έχει σημασία να αποτελέσει ενεργό κύτταρο πολιτιστικής δημιουργίας, νεοφυούς και γυναικείας επιχειρηματικότητας ξαναβρίσκοντας τον χαμένο κρίκο στις γενιές του αργαλειού και του τελάρου συνδέοντας τες με την επιχειρηματική παιδεία, τα εργαλεία branding και marketing και την ψηφιακή πραγματικότητα.
Δεν είναι υπερβολή ούτε άλογη σκέψη να σκεφτούμε τα υφαντά που θα προκύψουν από τη Σχολή Υφαντικής στα Ανωγεία και τον Ψηλορείτη ως ntfs , ψηφιακά δλδ αντικείμενα και στοιχεία μοναδικότητας μιας περιοχής. Ως ένα τοπικό ποιοτικά αναβαθμισμένο προϊόν.
Η εμπειρία, το βίωμα και ο πολιτισμός της καθημερινότητας των κοινοτήτων του βουνού συνθέτουν άλλωστε ένα μωσαϊκό πολιτιστικών μοναδικοτήτων , οι οποιες σε αλληλεπίδραση με τις τεχνολογίες αιχμής , την εφαρμοσμένη έρευνα και τα οικονομικά μοντέλα δημιουργικής και κοινωνικής οικονομίας προσφέρουν τις δυνατότητες να ξαναδούμε στο σήμερα τέχνες και τεχνικές όπως η υφαντική, η τυροκομία, η ξερολιθιά , η κτηνοτροφία και η αγροτική παραγωγή. (Η Πολιτιστική δικτύωση του Ψηλορείτη, 2021)
Ταυτόχρονα νέες προσεγγισεις πάνω στη διαχείριση φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς (υλικής και άυλης) , η επαναπροσέγγιση του πολιτιστικού τουρισμού, η ανάδειξη του ποιοτικού έναντι του ποσοτικού προϊόντος στην πρωτογενή παραγωγή , η δυναμική της εμπειρίας και της συμμετοχής στη διαδικασία έναντι του έτοιμου και αυτοματοποιημένου, δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο επανατοποθέτησης και επαναπροσδιορισμού της χώρας μας στον γεωτουριστικό ή γεωπολιτιστικό χάρτη. (Η Πολιτιστική δικτύωση του Ψηλορείτη , 2021)
Η πολιτιστική διαχείριση, η κοινωνική και δημιουργική οικονομία έχει τους τρόπους, τα μέσα και τις μεθοδολογίες να δώσει λόγους και ρόλους στο ανθρώπινο δυναμικό της περιοχής μας σε μια παρτίδα που για την ώρα μοιάζει απαισιόδοξα αβέβαιη.
Και αν η τελική παρτίδα μοιάζει απαισιόδοξα αβέβαη για να γυρίσει το μάτς , έχει σημασία τελικά :
Ακόμα και σε μάχες όμως που μοιάζουν χαμένες από χέρι,ίσως αξίζει να ανοίξουμε τον ανηφορικό εκείνο δρόμο που στο τέλος του ξεπροβάλλει το φως σαν την τελευταία πέτρα για τον ήλιο στον Ανηφορά ενός Μιτάτου.
Παραπομπές
1.http://www.androidus.gr/gr/η-πολιτιστικη-διktυωση-του-ψηλορειτη-το-βουνό-ως-ο-κοινός-τόπος-για-μια-πολιτιστική-συνομοσπονδία-των-ορέων
2.http://www.androidus.gr/gr/η-ώρα-της-ρεβάνς-του-παραγωγικού-μοντέλου-και-ανάδειξης-μιας-νέας-τάξης-δημιουργών
3.http://www.androidus.gr/gr/ικέτες-ασυλίας-στους-πρόποδες-του-ξένιου-δία
4.https://www.culture.gov.gr/el/Information/SitePages/view.aspx?nID=4095&fbclid=IwAR32RzbGL9VooBRB3SC1otsL9Y4dR9tN6YfVq1SgXMomrKthsatUSribPUw
Η ιστορία του ψηλότερου βουνού της Κρήτης είναι σίγουρα γραμμένη στα μνημεία, τα τοπωνύμια, τις ιστορικές πηγές και το φυσικό περιβάλλον που απλώνεται από την κορφή ως τους πρόποδες και από το οροπέδιο της Νίδας μέχρι τις πηγές και τα βάραθρα του ορεινού μας όγκου.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑCopyright © 2019 - 2024. Androidus Project Tank. Created & Hosted by WEBMAN