Ο “Επιμενίδης” ως θεσμός προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς δημιουργεί φόρουμ ιδεών και πρακτικών για την διαφύλαξη της συλλογικής μνήμης, της πολιτισμικής παράδοσης και του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος του Ψηλορείτη.
Λυπάμαι που δεν μπορώ να συμμετέχω δια ζώσης σε αυτή την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία λόγω προγραμματισμένης επίσκεψης στην Μικρά Ασία.
Έχω να καταθέσω ωστόσο μία πρόταση που ίσως τύχει ενδιαφέροντος και τροχοδρομηθεί η υλοποίησή της από τους ενδιαφέροντες νέους του “Επιμενίδη”.
Γνωρίζουμε όλοι ότι η ανάγκη προσδιορισμού και αναφοράς του χώρου γίνεται με ονοματοδοσίες οι οποίες αντανακλούν ιδέες, καταστάσεις και εμπειρίες. Η γνώση των τοπωνυμίων αναδιφεί το παρελθόν και αποδίδει, όσο λίγα εμφανή στοιχεία, τους πολιτισμούς που προϋπήρξαν σε έναν χώρο. Από την προελληνική ονομασία “Ζώμινθος ” που επιβίωνε στα χείλη των βοσκών, άρχισε η ανασκαφή που έφερε στο φως αυτή την σπουδαία μινωινή οίκηση των βουνών.
Στην κτηματική περιφέρεια Ανωγείων αλλά και στο σύνολο του ορεινού όγκου του Ψηλορείτη, από την ανάγκη προσδιορισμού του χώρου για μια κατά βάση κτηνοτροφική και δευτερευόντως γεωργική εκμετάλλευση συντηρείται προφορικά η μνήμη αρκετών εκατοντάδων τοπωνυμιών. Τα τοπωνύμια συνέδραμαν στον εντοπισμό του χώρου αλλά και φέρουν μνήμες και βάθος πολιτισμού χιλιετιών. Η μετάβαση στην νεωτερικότητα και κυρίως η αλλαγή τρόπου εκμετάλλευσης καθιστά λιγότερο αναγκαία στις μέρες μας την χρήση και την μνημη των εκατοντάδων αυτών τοπωνυμιών που χρησιμευαν ως παλαιό και κυρίως λειτουργικό σύστημα εντοπισμού (GPS θα λέγαμε σήμερα) για τους βοσκούς και τους ξωμάχους που συμβίωναν στην περιοχή.
Πίσω και δίπλα από τις ενδεικτικά βασικές ονομασίες Νίδα, Ρούβας, Βάρσαμος, Πετραδολάκια, Σκίνακας, Μύθια, Κορίτσι, Ξερολίμνη, Βρουλίδια, Κουτσιά, Τσουνιά, Απάτες, Στεφάνα κ.α. που είναι στην γενική γνώση αρκετών, υπάρχουν εκατοντάδες σημεία προσδιορισμού του κάθε υψώματος, της κάθε πλαγιάς, της κάθε επίπεδης επιφάνειας του βουνού που ελάχιστοι ίσως γνωρίζουν το σύνολό τους. Καθεμιά από τις λιγότερο γνωστές αυτές ονομασίες, όπως εξ άλλου και οι δημοφιλέστερες, κρύβει μια θαυμαστή ιστορία, μια γλωσσοπλαστική ευφυΐα, μια προφανή ή πνευματώδη ή και αδιερεύνητη πια αιτία που αποδίδεται με το όνομά της.
Η δωρική προφορά “στην Ίδα” για το όρος Ίδη που κατέληξε “Νίδα”, η παράδοση του θεριού της Ζωμίνθου που συνδέεται και με το φαράγγι της Μύγιας, , οι Αποκεφαλισμένοι με την αιματηρή τους ιστορία, το Ελληνικό με την δική του ιστορική αναφορά, ο Στρογγυλός Λάκκος με τον χορό των Νεράιδων, η Τριγιόδος ως τρίστρατο, είναι ενδεικτικές ιστορίες που ερμηνεύουν τις ονοματοδοσίες και την πολιτισμική αναφορά που στοιχίζεται πίσω τους.
Και τι θα μπορούσε να κάνει το “Φόρουμ του Επιμενίδη” για αυτό; Επειδή η μνήμη φθίνει αλλά ο τόπος μένει, ο γράφων προτείνει τα ακόλουθα:
Να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση η οποία θα κάλυπτε τα έξοδα τεχνητών της πέτρας για να σκαλίσουν διακριτικά αλλά εμφανώς στους βράχους της εκάστοτε περιοχής το τοπωνύμιό της.
Στην συνέχεια θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας ψηφιακός χάρτης εντοπισμού όλων των χαραγμένων ονοματοδοσιών του Ψηλορείτη.
Και πίσω από κάθε τοπωνύμιο να ανοίγει ηλεκτρονικό κείμενο με την ερμηνεία της ονοματοδοσίας όταν αυτή είναι γνωστή ή και με τις μνήμες που συνδέονται με αυτή την περιοχή (αφηγήσεις, τραγούδια, μαντινάδες, ιστορίες και μνήμες ανθρώπων μαζί με χρήσιμες πληροφορίες αποστάσεων και συνδέσεων με άλλες περιοχές και διαδρομές).
Η ηλεκτρονική αυτή πλατφόρμα θα μπορούσε να μείνει ανοικτή σε επικοινωνία για να εισφέρονται διαρκώς από τους γνώστες και τους ερευνητές στοιχεία και μνήμες που αφορούν κάθε περιοχή εμπλουτίζοντας διαρκώς τα σχετικά λήμματα.
Στην συνέχεια αυτό το έργο που αναπόφευκτα θα αθροίζει τον πολιτισμικό πλούτο της περιοχής θα πρέπει να είναι ηλεκτρονικά διαθέσιμο στο ευρύ κοινό αλλά και στους περιπατητές, περιηγητές και ορειβάτες της περιοχής δημιουργώντας κατ' αυτό τον τρόπο μία μοναδική περιηγητική εμπειρία πολιτισμικά εμπλουτισμένη με το σύνολο του γνωστού βιώματος της κάθε τοποθεσίας και τελικά του ευρύτερου συνόλου. Η ανάρτηση της ψηφιακής εργασίας στην ιστοσελίδα κάθε τοπικού δημόσιου φορέα και τουριστικής υπηρεσίας ενδείκνυται για την επικοινωνιακή της προβολή.
Συνδρομητικά σε αυτή την στοχοθεσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί η πλούσια συγγραφική και ανέκδοτη προσπάθεια του κ. Γεωργίου Σμπώκου, πρώην Δημάρχου και ακάματου συλλέκτη και συγγραφέα ιστορικού και λαογραφικού υλικού του Ψηλορείτη. Επίσης η ζωντανή μνήμη των σημερινών νομέων του χώρου, βοσκών και γεωργών, μπορεί να καταγραφεί για να αποδώσει τις λεπτομέρειες τοπωνυμίων που η συντελεσμένη καταγραφή έχει ενδεχομένως παραλείψει.
Με την αποτύπωση σε ψηφιακό χάρτη του συνόλου των λεπτομερών και απίθανων τοπωνυμίων του Ψηλορείτη, διασώζεται μέγα πολιτισμικό υλικό που αντανακλά μνήμες και εμπειρίες χιλιετιών και το οποίο διάγει επισφαλή συνέχεια με τους όρους του παρόντος.
Με την διακριτική και εντοπισμένη σμίλευση των τοπωνυμίων στους βράχους της κάθε τοποθεσίας συντηρείται η για μια τουλάχιστον γενιά ζωντανή μνήμη και πληροφορία του χώρου.
Και το σύνολο της πληροφορίας δίδεται και γίνεται γνωστό στους φυσιολάτρες και επισκέπτες σε μία μοναδική πολιτισμική περιήγηση στον Ψηλορείτη που συνδυασμένη με την διαμονή τους στον χώρο δίνει μοναδικές διαστάσεις για την ένταση του ανθρωπογενούς και οικονομικού αποτελέσματος που τόσο έχει ανάγκη ο τόπος.
Διότι με δυσκολία μεν συντηρείται οικονομικά ένας τέτοιος πληθυσμός σε τέτοια βράχια πάνω, όμως ποτέ οι ιδέες του δεν τον άφηναν ανενεργό.
Η ιδέα της καταγραφής και αξιοποίησης του πλούτου των τοπωνυμίων και του πολιτισμικού βάθους που τις συνοδεύει ως εμπειρία ανθρώπων και ιδιαιτερότητα φυσικού περιβάλλοντος μπορεί να δώσει άλλη διάσταση στον τουρισμό της περιοχής. Η προσέλκυση επισκεψιμότητας από ειδικές κατηγορίες περιηγητών και φυσιολατρών είναι αυτό που προεχόντως συναρμόζει με το περιβάλλον και τον σεβασμό που του αξίζει διαχρονικά.
Η επίσκεψη, η γνώση δηλαδή των ονομάτων του τόπου δίνει το στίγμα της ποιότητας του τόπου και του χρόνου που προηγήθηκε. Αυτό θα πεί, αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις.
Την εμπειρία της λήθης, την βιώνω αμήχανα περιδιαβαίνοντας την Καππαδοκία, την Ιωνία και την υπόλοιπη Μικρασία. Εκεί η νέα κατάσταση των πραγμάτων μετά το 1922 επέβαλλε την απόσβεση των ονομάτων για την νέα και αποκλειστική χρήση του τόπου. Γιατί απόσβεση ονόματος σημαίνει απόσβεση μνήμης, σοφίας και βάθους.
Και έτσι είμαι πιο βέβαιος ότι η δια της σμίλευσης και της ψηφιοποίησης αποτύπωση των ονομάτων του Ψηλορείτη με δαπάνη και επιμέλεια των μελών του “Επιμενίδη”, των Επιμενιδών, αυτών δηλαδή που επιμένουν, θα κρατήσει έναν πλούτο ζωντανό και ζωντανά αξιοποιήσιμο προς χάριν των ανθρώπων, του τόπου και της συμβατής οικονομίας τους.
Νίκος Κ. Σκουλάς
Δικηγόρος και Περιφερειακός Σύμβουλος Κρήτης.
Η ιστορία του ψηλότερου βουνού της Κρήτης είναι σίγουρα γραμμένη στα μνημεία, τα τοπωνύμια, τις ιστορικές πηγές και το φυσικό περιβάλλον που απλώνεται από την κορφή ως τους πρόποδες και από το οροπέδιο της Νίδας μέχρι τις πηγές και τα βάραθρα του ορεινού μας όγκου.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑCopyright © 2019 - 2024. Androidus Project Tank. Created & Hosted by WEBMAN