METartUm Project, Πρώτη δράση: ΠροσφυΓαία - Η προσφυγή στην προστασία της Γης
Τα τοπωνύμια του Ψηλορείτη αποτελούν μια ειδική κατηγορία έρευνας, μελέτης και παράδοσης στο πως διαμορφώθηκε η τοπική ιστορία του κεντρικού ορεινού όγκου της Κρήτης μέσα στην πορεία των χρόνων, την εναλλαγή των πολιτισμών και τη διαχρονικά αδιάλειπτη παρουσία του ανθρώπου στο βουνό.
"Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις" κατά τον Αντισθένη, μιας και κάθε τοπωνύμιο είναι και ένα διαφορετικό κλειδί που ανοίγει την πόρτα του χρόνου στην ιστορία, τους μύθους και θρύλους του βουνού.
Ξεκινώντας την υλοποίηση του Metartum Project- Τα μιτάτα του Ψηλορείτη ως εικονικά καταφύγια έμπνευσης και εργαστήρια σύγχρονης τέχνης, στόχος είναι να παραχθούν έργα βγαλμένα από τη σύνθεση των μύθων, του λαϊκού πολιτισμού και της πολιτιστικής μας κληρονομιας σε αλληλεπίδραση με τη σύγχρονη τέχνη, τις τεχνολογίες αιχμής και τον κοινωνικό αντίκτυπο του σήμερα.
Διαλέξαμε τρεις τόπους με τη δική τους ιστορία αποτυπωμένη στο όνομα τους, στην παράδοση των κτητόρων των ξερολιθιών τους καθώς και τη συλλογική πολιτιστική μνήμη των ανθρώπων που συνεχίζουν να κρατάνε ζωντανό τον κόσμο του βοσκού στον Ψηλορείτη.
Η περιοχή στην οποία πραγματοποιήθηκε το πρώτο έργο-επιτέλεση σε έναν συνδυασμό μουσικού και χορογραφικού αυτοσχεδιασμού είναι η κορφή Χαμένι ή Χαμένοι στις αποστροφές (βοσκότοπους) της οικογένειας των Κεφαλογιάννηδων και την ορεινή επικράτεια του Δήμου Ανωγείων.
Η κορφή Χαμένι ή Χαμένοι σύμφωνα με τη λαϊκή μας παράδοση, διηγείται μέσα απ’ το ίδιο της όνομα μια τραγική ιστορία απ' την περίοδο της τουρκοκρατίας με το όνομα της να παραπέμπει στον ομαδικό αφανισμό Ανωγειανών πολιτών από τις Οθωμανικές δυνάμεις κατοχής.
Στη συγκεκριμένη περιοχή εντοπίστηκαν, συνελήφθησαν και εν τέλει “χάθηκαν” χωρίς μέχρι σήμερα να γνωρίζουμε τι απέγιναν στην πλειοψηφία τους γυναίκες και παιδιά από τα Ανώγεια σε μια προσπάθεια να προφυλαχτούν στις ανυπότακτες πλαγιές του Ψηλορείτη σε καιρούς επαναστατικής δράσης και αντίστασης προς τον κατακτητή (Σμπώκος/2015)
Από αυτό το δραματικό γεγονός και τους Χαμένους αυτής της κορφής οι Ανωγειανοί ονόμασαν ολόκληρο το τοπωνύμιο (Χαμένοι/Χαμένι) ως φόρο τιμής και μνήμης στα γυναικόπαιδα που αναζήτησαν προφύλαξη με την προσφυγή τους στην ορεινή γη της Ίδας.
Στην ίδια γη, σε ένα μυθικό παρελθόν ο νεογέννητος Δίας μετά την προσφυγή της μάνας του Ρέας βρήκε καταφύγιο στο Ιδαίο Άντρο, στην προστασία των Κουρήτων και των Ιδαίων Δακτύλων και την ανατροφή της αίγας Αμάλθειας, των νυμφών Μέλισσας, Αδράστειας,Ίδης και άλλων μυθολογικών πλασμάτων.
Αυτός ο πρώτος θεϊκός πρόσφυγας της Ελληνικής Μυθολογίας γίνεται ο βασιλιάς της Ολύμπιας γενιάς που κυριαρχεί στην Τιτανομαχία ενάντια στον πατέρα του Κρόνο, εγκαινιάζοντας έτσι την τρίτη θεογονία.
Σ' αυτή τη νέα ανθρωπόμορφη εξουσία θεών, θνητών και αθανάτων, ο Δίας από ξένος γίνεται Ξένιος, από ικέτης Ικέσιος και από προστατευόμενος σε κρυφό σπήλαιο προστάτης του ασύλου και της φιλοξενίας στη “Βηθλεέμ της Αρχαιότητας”, το ιερό πάνθεον Ιδαίο Άντρο.
Ο παραπάνω κύκλος ιστοριών, μύθων και θρύλων συνθέτουν την έμπνευση μιας καλλιτεχνικής δράσης σύγχρονης χορογραφίας, σωματικού θεάτρου και μουσικού αυτοσχεδιασμού με τίτλο ΠροσφυΓάια-Prosfygaea και βασικό νοηματικό άξονα τις έννοιες της γέννησης, της προστασίας, του πολέμου, του ξεριζωμού και της ελπίδας ως διαχρονική επίκληση ικεσίας και ασύλου στη γη του Κρηταγενούς Δία.
Μια προσφυγή που ξεκινά στο μυθικό χθες της Ίδας και περνά στον ιστορικό Ψηλορείτη του σήμερα, όπου δέχτηκε στις πλαγιές, τις κορφές και τις κοινότητες που τον περιβάλλουν κατατρεγμένους, χαϊνηδες, επαναστάτες, αντάρτες, παράνομους έρωτες και αναζητούντες άσυλο με τη φιλοξενία ως πράξη εθιμικής αρχής και συνέχειας.
Συγκεκριμένα, μέσα από μια ομαδική συνεργασία η ηθοποιός και performer Μαρία Αθητάκη, με την performer και πιστοποιημένη προπονήτρια Στέλλα Μελαμπιανάκη, δημιουργησαν μια σύνθεση σύγχρονης χορογραφίας και σωματικού θεάτρου υπό το μουσικό αυτοσχεδιασμό της μελωδίας του Ανωγειανού μουσικού Βασίλη Δραμουντάνη (μαντολίνο).
Με έμπνευση τους το θεματικό άξονα της διαχρονικής προσφυγής για προστασία στη Γη (Προσφυγάια) του Ψηλορείτη, πραγματοποιήθηκε η παραπάνω συλλογική δράση με συντελεστές δημιουργίας τους Μανώλη Παπαδάκη (Σκηνοθέτη-Κινηματογραφιστή), Θοδωρή Ευδαιμονα (Ερευνητή του εργαστηρίου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου Μηχανής του ΙΤΕ) και σχεδιαστή Γιάννη Οικονομάκη σε μια συνεργασία της Androidus project Tank, του Δήμου Ανωγείων και του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ.
Ευχαριστούμε θερμά για τη συνεργασία στην υλοποίηση της δράσης τον κ. Κώστα Κεφαλογιάννη (Θραμπαλόκωστα) και την οικογένεια του κ. Βασίλειου Κεφαλογιάννη (Κουντοβασίλη), οι οποίοι φιλοξένησαν την παραπάνω δράση στα Μιτάτα τους στην κορυφή του Χαμενίου (Γεωπάρκο Ψηλορείτης) και σε υψόμετρο 1260μ.
Ευχαριστούμε εξίσου θερμά το δικηγόρο & πολιτικό επιστήμονα Κωνσταντίνο Κεφαλογιάννη και τον επιχειρηματία Άρη Κεφαλογιάννη για την ουσιαστική ανταπόκριση και υποστήριξη στην υλοποίηση αυτής της δράσης καθώς και τον μαθητή Ανδρέα Κεφαλογιάννη για την υποδοχή και τη συνδρομή κατά τη διάρκεια αυτής.
Βιβλιογραφία
Αυδίκος Ε /Συλλογικό, Κρήτη- Λαϊκός Πολιτισμός , Τοπικότητες , Αντιστάσεις, Μεταβολές, Συνθέσει, Εκδόσεις Ταξιδευτής Αθήνα 2007.
Αυδίκος, Ε. Γ. Εισαγωγή στις σπουδές του λαϊκού πολιτισμού. Λαογραφίες, λαϊκοί πολιτισμοί, ταυ- τότητες, Κριτική, Αθήνα 2009.
Άυλη πολιτιστική κληρονομιά 2018, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Αθήνα.
Καλομοίρης Γ. 5ο Συνέδριο Εσδιαποκ «Πολιτιστική κληρονομιά και τοπικές κοινωνίες: Ζητήματα συμμετοχής, συνεργασίας και συν-διαχείριση, Οι άγραφοι Θεσμοί και τα Εθιμικά γνωρίσματα των βοσκών του Ψηλορείτη. 23/11/2019
Μάσχα Ευ., Παπαδοπούλου Κ. 2020, Culture and Migration. A path towards cultural integration of refugees and migrants, Kalomoiris G. article, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.
Κείμενο σε μετάφραση
Σμπώκος Γ,Το Ανωγειανό Αόρι, Ανώγεια 2015.
Σμπώκος Γ, Τα Μιτάτα των Ανωγειανών ,Ανώγεια 2015.
Σμπώκος Γ , Οι τόποι μας διηγούνται την Ιστορία τους, Ανώγεια 2015
Ψιλάκης Ν, Κρητική Μυθολογία, , Εκδόσεις Καρμάνωρ, Γ’ Έκδοση, Ηράκλειο 1996,
